Όταν πετούν οι γερανοί ★★★★½

Letyat zhuravli/The cranes are flying / Σινεφίλ. Σκηνοθεσία: Mikhail Kalatozov. Σενάριο: Viktor Rozov. Πρωταγωνιστούν: Tatyana Samohlova, Aleksey Batalov, Vasili Merkuryev, Aleksandr Shvorin. ΕΣΣΔ. 1957. A/M. Διάρκεια: 97’.

---

Λίγες χώρες δοκιμάστηκαν τόσο πολύ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όσο η Σοβιετική Ένωση. Μετά τη λήξη του πολέμου, ο πόνος και η θλίψη κυρίευσαν τις καρδιές των ανθρώπων για την τεράστια ανθρωποθυσία στο πεδίο των μαχών, αλλά ταυτόχρονα και μια άνευ προηγουμένου ανάταση για την περίλαμπρη νίκη που σημείωσαν κατά του φασισμού. Αυτή η αμφιθυμία όμως, ποτέ δεν αποτυπώθηκε στον κινηματογράφο. Ο πόνος και η θλίψη υποχώρησαν (κινηματογραφικά) μπρος στο μεγαλείο του Στάλιν, που απάλλαξε ολόκληρη την ανθρωπότητα από τα δεινά του ναζισμού. Αυτή  η άκρατη προσωπολατρία, η θεοποίηση του αρχηγού, του ηγέτη, της ιδιοφυΐας, του «πατερούλη», που έμεινε στην κινηματογραφική ιστορία ως σταλινικός ρεαλισμός, καταδίκασε κάθε προσπάθεια για καλλιτεχνικό νεωτερισμό, για μία διαφορετική κινηματογραφική γλώσσα. Θα έπρεπε λοιπόν, ο σοβιετικός κινηματογράφος, να περιμένει μέχρι το 1953 και το θάνατο του πιο εμβληματικού ηγέτη στη σύντομη ιστορία της ΕΣΣΔ, για να μπορέσει να κάνει τα πρώτα του δειλά βήματα και να απαγκιστρωθεί από αυτές τις εμμονές.

Έτσι, ουσιαστικά μισάνοιξε το παραπέτασμα που άφηνε την καλλιτεχνική πρωτοπορία στο σκοτάδι κι ένας φιλελεύθερος αέρας φύσηξε στον κινηματογράφο. Το «Όταν πετούν οι γερανοί», εντάσσεται ακριβώς σε αυτήν την φιλελεύθερη περίοδο του σοβιετικού σινεμά. Ήταν η δεύτερη χρονικά ταινία, μετά τον «41ο» του Τσουχράι, αλλά το πρώτο αριστούργημα του μετά-σταλινικού κινηματογράφου (για να ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια ο Αντρέι Ταρκόφσκι, ο Αντρέι Κοντσαλόφσκι, ο Έλεμ Κλίμοφ, κ.α.), που αναγνωρίστηκε και από την υπόλοιπη Ευρώπη, κατακτώντας το Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ των Καννών.

Ο Καλατόζοφ, στηρίχτηκε σε μια απλή ερωτική ιστορία. Η Βερόνικα και ο Μπόρις χαίρονται ξένοιαστοι τον έρωτά τους, ώσπου ξεσπά ο πόλεμος. Ο Μπόρις ωθούμενος από έναν ακατανόητο για τον πατέρα του και τη Βερόνικα πατριωτισμό, αποφασίζει να δηλώσει εθελοντής για το μέτωπο. Την ημέρα των γενεθλίων της Βερόνικα αναχωρεί για την πρώτη γραμμή. Οι γονείς της Βερόνικα πεθαίνουν σ’ ένα βομβαρδισμό και αυτή απομένει μόνη και μετέωρη συναισθηματικά. Το κενό του στρατιώτη Μπόρις, έρχεται να το καλύψει ο ξάδερφός του Μαρκ. Κι εκεί που τα πράγματα δείχνουν να έχουν μπει σε μια σειρά, όλα ανατρέπονται.

Ενορχηστρώνοντας την ταινία με ελλειπτικότητα, ταυτόχρονα μ’ έναν άνευ προηγουμένου λυρισμό, ο Καλατόζοφ μας αφήνει ενεούς μπρος στη φαντασμαγορία των στροβιλισμών της κάμερας και των ατελείωτων τράβελινγκ. Τοποθετεί ηθελημένα στον πυρήνα του έργου τη Βερόνικα (εξαιρετική στο ρόλο, η Τατιάνα Σαμοΐλοβα), η οποία αποτελεί κυριολεκτικά την αληθινή εικόνα (vera icon), την αντανάκλαση του σοβιετικού κράτους, του σοβιετικού λαού. Ορφανή, θλιμμένη, πλανημένη, μα πάντα όμορφη και στο τέλος αισιόδοξη για το μέλλον, η Βερόνικα είναι ό,τι είναι και η Σοβιετική Ένωση, ένας φοίνικας που αναγεννήθηκε από τις στάχτες του, δηλαδή με τις θυσίες και τον πόνο του παρελθόντος και του παρόντος και όχι τόσο χάρις στην ευφυΐα ή τη διορατικότητα ενός ηγέτη. Ο αριβίστας και ανεύθυνος Μαρκ ή ο σώφρων Φιοντόρ (ο πατέρας του Μπόρις) δεν μπορούν να της δείξουν το δρόμο. Μόνο ο απλός λαός μπορεί να τη βγάλει από το αδιέξοδο και να την οδηγήσει στην άλλη άκρη του τούνελ.

Κι εδώ ακριβώς έγκειται και η όποια αδυναμία της ταινίας. Η ανικανότητα δηλαδή του Καλατόζοφ να αποφύγει το διδακτισμό για το μεγαλείο του σοβιετικού λαού. Ας μην είμαι όμως υπερβολικός. Ο σκηνοθέτης κατάφερε να παρουσιάσει μία ελκυστική ταινία και ταυτόχρονα απομακρυσμένη από τα στεγανά του σταλινικού ρεαλισμού, χαρίζοντάς μας σκηνές αισθητικού μεγαλείου, όπως αυτή του ανέφικτου αποχαιρετισμού-αποχωρισμού της Βερόνικα και του Μπόρις, η οποία θα επαναληφθεί στο τελευταίο μέρος της ταινίας, όχι όμως σαν σκηνή μιας πολυπόθητης επανένωσης αλλά ενός νέου ξεκινήματος. Σκηνή έντονα ποιητική και ταυτόχρονα βαθιά συμβολική. Η Βερόνικα τόσο στην αρχική όσο και την τελική σκηνή, αναμειγνύεται με το πλήθος και γίνεται ένα μ’ αυτό, γίνεται η ανάκλαση των συναισθημάτων των άλλων, πρώτα του πόνου του αποχωρισμού και μετά της ελπίδας.

Πάνω λοιπόν σε αυτήν την αμφιθυμία, του ψυχικού πόνου και της ελπίδας δομείται η ταινία, υπενθυμίζοντάς μας με τον πλέον εμφατικό τρόπο, πως κάθε τέλος είναι πάντα μια καινούρια αρχή.

Εις το επανιδείν._ Μ.Β.

Απληστία ★★★★½

Greed / Δράμα. Σκηνοθεσία: Erich von Stroheim. Σενάριο: June Mathis, Erich von Stroheim, βασισμένο στο μυθιστόρημα του Frank Norris, «McTeague». Πρωταγωνιστούν: Gibson Gowland, Zasu Pitts, Jean Hersholt. ΗΠΑ. 1924. Διάρκεια: 140′.

---

«Όταν είδα την ταινία για πρώτη φορά, ήταν σαν να έβλεπα ένα πτώμα μέσα σε νεκροταφείο. Το βρήκα μέσα στο στενό του φέρετρο, γεμάτο στάχτες και φοβερά βρόμικο. Βρήκα ένα αδύνατο κομμάτι από τη ραχοκοκαλιά κι ένα κοκαλάκι της πλάτης. Και, φυσικά αρρώστησα…». Τα παραπάνω λόγια δεν ανήκουν σε κάποιον κακεντρεχή κριτικό κινηματογράφου της εποχής, αλλά στον ίδιο τον σκηνοθέτη της ταινίας, ο οποίος ουδέποτε συμβιβάστηκε με τη δίωρη εκδοχή της MGM, που προβλήθηκε και προβάλλεται μέχρι σήμερα στους κινηματογράφους.

Η αρχική έκδοση της Απληστίας άγγιζε τις δέκα ώρες. Μετά το πρώτο μοντάζ του Stroheim, η διάρκειά της μειώθηκε στο μισό. Το στούντιο (MGM) όμως, σίγουρο πως οι πέντε ώρες θα κουράσουν το κοινό και δεν θα έχει εμπορική επιτυχία, προσλαμβάνει μοντέρ για να τη μειώσει στις δύο ώρες. Η ταινία ακρωτηριάζεται, το αρνητικό με τις υπόλοιπες οκτώ ώρες καταστρέφεται. Η αντίδραση του Stroheim ήταν οργισμένη και παροιμιώδης, όπως άλλωστε και η στάση του στούντιο, το οποίο κουρασμένο από τα «καμώματα» του ιδιόρρυθμου Αυστριακού, ουσιαστικά τον εξώθησε στην ανεργία και λίγα χρόνια αργότερα τον ανάγκασε να επιστρέψει στην Ευρώπη.

Η ιστορία της Απληστίας, είναι η ιστορία τριών ανθρώπων της εργατικής τάξης, τριών ανθρώπων που υποκινούμενοι από πάθη ορμέμφυτα, οδηγήθηκαν στην απόλυτη εξαχρείωση. Ο MacTeague (Gibson Gowland), ένας εμπειρικός οδοντίατρος και πρώην χρυσοθήρας, ερωτεύεται την Trina (Zasu Pitts), την οποία διεκδικεί και ο φίλος του Marcus (Jean Hersholt). O Marcus υποχωρεί κι έτσι ο MacTeague και η Trina παντρεύονται. Όταν η Trina, κερδίσει ένα τεράστιο ποσό στη λοτταρία τότε, οι τρεις φίλοι θα βρεθούν στη δίνη των παθών τους.

Βασισμένη σε μυθιστόρημα του Frank Norris, η Απληστία αποτελεί μια ταινία-σχόλιο για τα ανθρώπινα πάθη. Η επικυριαρχία του χρυσού πάνω στην ανθρώπινη μοίρα, η καταπιεσμένη σεξουαλικότητα, η προδοσία, η αυταρχικότητα, η βία και σε τελική ανάλυση τα πιο ποταπά ανθρώπινα ένστικτα, συνθέτουν τον κινηματογραφικό καμβά του δημιουργήματος αυτού. Ο κόσμος που σκιαγραφεί ο Stroheim είναι ζοφερός, χωρίς ελπίδα, χωρίς μέλλον για τους ήρωες. Εκείνοι αν και φαίνεται να έχουν επίγνωση της μοίρας τους, ωθούμενοι από τα πάθη τους, οδηγούνται με τη θέλησή τους στο χαμό.

Έργο νατουραλιστικό, γυρισμένο κατά το μεγαλύτερό του μέρος σε φυσικό περιβάλλον, έναν αιώνα περίπου μετά τη δημιουργία του, ξεχωρίζει με την πρωτοτυπία του. Στην Απληστία, το καδράρισμα, για πρώτη φορά στον κινηματογράφο, αποκτά προοπτική, για να εξελιχθεί δεκαεπτά χρόνια αργότερα, από τον Όρσον Γουέλς, σ’ αυτό που ονομάστηκε «βάθος πεδίου». Η σεκάνς του γάμου του MacTeague και της Trina, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τη δυνατότητα που παρέχει η εστίαση βάθους (έστω και σε νηπιακό στάδιο). Εντός του δωματίου τελείται το μυστήριο του γάμου, αλλά ο θεατής δεν μπορεί να πάρει το βλέμμα του από το παράθυρο όπου περνά μία νεκρώσιμη πομπή και με την χρήση του αντιστικτικού μοντάζ, ο σκηνοθέτης προοικονομεί όχι μόνο την τραγική μοίρα του ζεύγους αλλά και όλων των ηρώων εν γένει. Ο Stroheim, ηθελημένα υιοθετεί τον απόλυτο ρεαλισμό, τόσο στην απεικόνιση της βίας, όσο κυρίως στον τρόπο με τον οποίο σκηνοθετεί τους ηθοποιούς του, από τους οποίους αφαιρεί την όποια υποκριτική μανιέρα είχαν επιβάλλει μέχρι τότε τα βωβά κινηματογραφικά πρότυπα.

Ακρωτηριασμένο κατά τα τρία πέμπτα και για το λόγο αυτό και κάπως απότομο στην αφηγηματική του ροή, η Απληστία ακόμα κι αν φαντάζει- ας μου επιτραπεί ο παραλληλισμός- σαν την Γκουέρνικα χωρίς τον ταύρο και το άλογο, δεν παύει ν’ αποτελεί σταθμό στην ιστορία του κινηματογράφου για τις καινοτομίες της αλλά κυρίως και για την ρεαλιστική αποτύπωση των πιο βίαιων ανθρώπινων ενστίκτων.

Εις το επανιδείν._ Μ.Β.

Είμαι ο Έρωτας ★★★

Io sono l’amore/Σινεφίλ. Σκηνοθεσία: Luca Guadagnino. Σενάριο: Luca Guadagnino. Πρωταγωνιστούν: Tilda Swinton, Flavio Parenti, Edoardo Gabbriellini. Ιταλία. 2009. Διάρκεια: 120′.

Ακολουθώντας τα χνάρια του Luchino Visconti, o Luca Guadagnino, στην τελευταία του δημιουργία, αποδομεί την άρχουσα αστική τάξη και ανυψώνει στη σφαίρα του «ηρωικού» και συνάμα «τραγικού» το προλεταριάτο.

Η Έμμα (Tilda Swinton), Ρωσίδα, σύζυγος του Ιταλού βιομήχανου Τανκρέντι Ρέκι (Pippo Delbono), παραγκωνισμένη από το σύζυγο της και την οικογένεια του, συνάπτει ερωτική σχέση με το φίλο του γιου της. Ωστόσο αυτή η ερωτική παραφορά της Έμμα, δεν είναι απόρροια μιας καταπιεσμένης σεξουαλικότητας, αλλά το αποτέλεσμα της χρόνιας καταπίεσης και απομόνωσης που της επέβαλλε το αυστηρό αριστοκρατικό περιβάλλον.

Ο Ιταλός σκηνοθέτης στήνει ολόκληρη την ταινία πάνω σε αυτήν την προαιώνια αντίθεση, του καταπιεστή και του καταπιεζόμενου. Καταπιεστής είναι η αριστοκρατική οικογένεια Ρέκι και καταπιεζόμενος η Έμμα και η κάθε Έμμα, που βρίσκεται, πλανημένη από έναν μεγάλο αλλοτινό έρωτα και από την εξουσία του χρήματος, στον λάκκο των λεόντων. Η ίδια η Έμμα φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι ποτέ δεν πρόκειται να γίνει σαν κι αυτούς, ότι θα είναι αιωνίως μία αριστοκράτισσα «εξ αγχιστείας». Οι προσπάθειές της να νιώσει ελεύθερη έστω και για λίγο εστιάζονται στα μικρά ασήμαντα πράγματα. Όλες αποτυχημένες. Ώσπου γνωρίζει το φίλο του γιου της και όλα αλλάζουν, όλα παίρνουν μια διαφορετική τροπή. Η ίδια μεταμορφώνεται (εξωτερικά και εσωτερικά) και αρχίζει να βλέπει τον κόσμο υπό ένα διαφορετικό πρίσμα. Τότε ακριβώς καταλαβαίνει ότι ο μόνος δρόμος που οδηγεί στην απελευθέρωση είναι η υποταγή στο πάθος, η υποταγή στον έρωτα και παραδίνεται.

Το Είμαι ο Έρωτας, θα μπορούσε πράγματι να ήταν η ταινία της δεκαετίας, δεν είναι όμως και αυτό γιατί δεν πρωτοτυπεί. Κυρίως όμως δεν είναι, γιατί βασίζεται σε ένα αδύναμο σενάριο, που θαρρείς ότι βγήκε κατευθείαν από σαπουνόπερα. Καταφέρνει όμως να διασωθεί και αυτό το χρωστά σε δύο πράγματα. Από τη μία, στην ερμηνεία της Tilda Swinton, η οποία αν και μ’ ένα ψυχρό και όχι και τόσο θελκτικό παρουσιαστικό, καταφέρνει να σε πείσει ότι μπορεί να γίνει το αντικείμενο του πόθου. Και από την άλλη, στην πιστή στα διδάγματα των μεγάλων Ιταλών σκηνοθετών, κινηματογράφηση του Luca Guadagnino, η οποία εγκιβωτίζει στην μεγάλη οθόνη τον έρωτα όπως ακριβώς τον φανταζόμαστε, γεννημένο στο φως και τη φύση, προορισμένο όμως να οδηγήσει στο σκότος και τη λύπη.

Αλλά είπαμε, πριν από τον Guadagnino υπήρχε ο Visconti.

Εις το επανιδείν._ Μ.Β.

Όταν ο Μίκης Θεοδωράκης συνάντησε τον Sidney Lumet – Theme from Serpico (1973)

Το μουσικό θέμα από την ταινία του Sidney Lumet, σε σύνθεση Μίκη Θεοδωράκη.

ΥΓ: Θα άρμοζε και μια θέση στον τίτλο της ανάρτησης, στον μεγάλο ποιητή μας, Μανόλη Αναγνωστάκη. Ας όψεται όμως, που το blog είναι κινηματογραφικό… Για την ιστορία: Το μουσικό θέμα από την ταινία Σέρπικο γράφτηκε  το 1973. Δύο χρόνια μετά, ο Θεοδωράκης πρόσθεσε σε αυτό, τους στίχους από το ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη, «Δρόμοι Παλιοί» και το συμπεριέλαβε στον δίσκο «Μπαλάντες», σε ερμηνεία Μαργαρίτας Ζορμπαλά.

Εις το επανιδείν._ Μ.Β.

Tinker, Tailor, Soldier, Spy

Εμπνευσμένο από το ομώνυμο μυθιστόρημα του John le Carré (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη, υπό τον τίτλο «Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι»), το νέο δημιούργημα του πολλά υποσχόμενου Tomas Alfredson («Άσε το κακό να μπει»), έρχεται σύντομα στους ελληνικούς κινηματογράφους (2 Φλεβάρη) για να ανανεώσει καθώς φαίνεται ένα ολόκληρο κινηματογραφικό είδος. Ως τότε, απολαύστε το trailer.

Εις το επανιδείν._ Μ.Β.

Οι κυνηγοί ★★★★

Σινεφίλ. Σκηνοθεσία: Θόδωρος Αγγελόπουλος. Σενάριο: Θόδωρος Αγγελόπουλος, Στρατής Καρράς (συνεργασία). Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης. Μουσική: Λουκιανός Κηλαηδόνης. Πρωταγωνιστούν: Βαγγέλης Καζάν, Μπέτυ Βαλάσση, Γ. Δάνης, Μαίρη Χρονοπούλου, Ηλίας Σταματίου, Αλίκη Γεωργούλη, Νίκος Κούρος, Εύα Κοταμανίδου, Στράτος Παχής, Χριστόφορος Κ. Νέζερ, Δημήτρης Καμπερίδης, Λουκάς Χρέλιας, Τάκης Δουκάκος, Βασίλης Τσάγκλος, Γιώργος Τζιφός, Αλέκος Αργυρίου. Ελλάδα. 1977. Διάρκεια: 165′.

---

Λίμνη Παμβώτιδα. Παραμονή Πρωτοχρονιάς του 1977. Έξι κυνηγοί βρίσκουν το πτώμα ενός αντάρτη μες στα χιόνια. Το αίμα του είναι ακόμα νωπό. Οι κυνηγοί μεταφέρουν το νεκρό στο ξενοδοχείο όπου έχουν καταλύσει. Εκεί, γύρω από το πτώμα του αντάρτη και ενώπιον της τοπικής αρχής, θ’ αρχίσει ένα περίεργο ξεκαθάρισμα λογαριασμών με την Ιστορία, με τα χαμένα ιδανικά και τις χαμένες ευκαιρίες.

Οι Κυνηγοί αποτελούν το τρίτο μέρος μιας άτυπης τριλογίας, με τις Μέρες του ’36 και το Θίασο να προηγούνται. Ολοκληρώνεται έτσι ένας θεματικός κύκλος στο μέχρι τότε έργο του Αγγελόπουλου, μια ενδοσκόπηση στη σύγχρονη ελληνική Ιστορία από το 1936 έως το 1976.

Κεντρικοί ήρωες της ταινίας, οι έξι κυνηγοί, εκπρόσωποι όλοι τους της αστικής τάξης στη μεταπολιτευτική Ελλάδα. Μπροστά στο άψυχο (;) σώμα του αντάρτη θα στηθεί ένα λαϊκό δικαστήριο. Κατήγορος είναι η Ιστορία και κατηγορούμενοι οι κυνηγοί, οι οποίοι και καλούνται να απολογηθούν για τα λάθη του παρελθόντος, τους συμβιβασμούς τους και τα ανεκπλήρωτα όνειρά τους. Εκεί στο χώρο του ξενοδοχείου, στο χώρο της οιονεί ανάκρισης οι κυνηγοί βιώνουν όλα αυτά που διηγούνται περνώντας σε μια άλλη πραγματικότητα, παράλληλη με το τώρα και άμεσα συνδεδεμένη με το χθες. Και ο συμβολισμός με τον νέο χρόνο, η έλευση του οποίου αδυνατεί να σβήσει τα παρελθόντα, ξεκάθαρος.

Κι αυτό το στοιχείο του φανταστικού είναι η πρωτοτυπία στο έργο του Αγγελόπουλου σε σχέση όχι τόσο με τον Θίασο που το φανταστικό έκανε αισθητή την παρουσία του (έστω και ισχνά) μέσω του συγκερασμού ιστορίας και μύθου (των Ατρειδών), όσο με τις Μέρες του ’36 όπου η Ιστορία εμφανίζεται σε καθαρά ρεαλιστικά πλαίσια.

Ο Αγγελόπουλος εδώ, χωρίς σκηνοθετικά τρικ, με επιρροές ξεκάθαρες τόσο από  τον Antonioni όσο κι από τον Bunuel, και με εφόδιο το απαράμιλλο καλλιτεχνικό αισθητήριο του καταφέρνει να συνδέσει το χθες με το σήμερα. Δεν αναζητά τις αιτίες ή τις αφορμές γιατί τις έχει βρει. Η αστική τάξη, που κυβερνά στην Ελλάδα από το ’49 και μετά είναι υπεύθυνη για τα “δεινά” του τόπου. Η αστική τάξη που αδυνατεί όχι να καταλάβει τις επιθυμίες του λαού αλλά ακόμα και να τις ακούσει. Η απουσία του λαού από τα όργανα της εξουσίας (λαοκρατία) αλλά κυρίως η απουσία της ελπίδας αποστερεί απ’ την Ελλάδα να καταπολεμήσει τις παιδικές της ασθένειες. Αλλά εδώ ακριβώς βρίσκεται και η αδυναμία του έργου του, η μόνη αδυναμία, καθώς αντιλαμβάνεται την Ιστορία σαν μια διαρκή επανάληψη γεγονότων. Γι αυτό και οι χαρακτήρες στη συγκεκριμένη ταινία ολισθαίνουν συνεχώς στα ίδια παραπτώματα. Για τον Αγγελόπουλο ο αποστάτης θα παραμένει πάντα αποστάτης, σε όλες του τις πράξεις και ο “ανανήψας αριστερός» θα παραμένει ένας προδότης για όλους, αριστερούς και δεξιούς, μετέωρος ανάμεσα σε μια ιδεολογία που ποτέ δεν μπόρεσε να υπηρετήσει και στο ρασιοναλισμό του «σήμερα». Ο σκηνοθέτης αδυνατεί τουλάχιστον σ’ αυτό του το έργο να παραδεχτεί το αυτονόητο, τη μέγιστη ανθρώπινη δύναμη και δυνατότητα, αυτή της αλλαγής.

Παρόλα αυτά οι Κυνηγοί στέκουν εμβληματικοί καθηλώνοντάς μας με την άρτια κινηματογράφηση, τη θεατρικότητά τους αλλά κυρίως με την πρωτοτυπία του θέματος.

Εις το επανιδείν. _ Μ.Β.

Οι Απέναντι (1981) του Γιώργου Πανουσόπουλου ★★★★

Με αφορμή την ιστορία ενός νεαρού, περιθωριακού φοιτητή που παρακολουθεί κρυφά μ’ ένα τηλεσκόπιο τη ζωή της ώριμης παντρεμένης γειτόνισσάς του, ο Πανουσόπουλος κάνει μια βαθιά κινηματογραφική τομή, καθιστώντας εμάς τους θεατές, ηδονοβλεψίες της ελληνικής κοινωνίας των αρχών της δεκαετίας του ’80.

Οι δύο κεντρικοί χαρακτήρες φαινομενικά βρίσκονται στα δύο άκρα, “απέναντι”. Από τη μία ο νεαρός Χάρης εγκλωβισμένος στη νύχτα και στην παρανομία, ένα “φάντασμα” όπως τον αποκαλούν και οι φίλοι του, περιφέρει το σώμα του δεξιά κι αριστερά ανάμεσα στα μπιλιαρδάδικα και την παραλιακή λεωφόρο, επιδιώκοντας να ζήσει τη μεγάλη συγκίνηση. Από την άλλη η ώριμη και όμορφη Στέλλα ζει σ’ ένα τακτοποιημένο αστικό περιβάλλον φροντίζοντας για όλους και για όλα εκτός από τον εαυτό της. Και οι δύο τους χαμένες ψυχές που αναζητούν τον τρόπο να γεμίσουν όχι το χρόνο τους αλλά το ψυχικό τους κενό. Το τηλεσκόπιο του Χάρη, το μέσο που θα τους φέρει πιο κοντά, που θα εκμηδενίσει την απόσταση και που θα δώσει έστω και μια αμυδρή πιθανότητα ύπαρξης σ’ αυτήν την αταίριαστη αγάπη.

Ο Πανουσόπουλος, στη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του αποδεικνύεται μέγας μάστορας της σκηνοθεσίας. Τοποθετώντας την κάμερα ηθελημένα στο παρασκήνιο, κρυμμένη πίσω από αντικείμενα αλλά και ανθρώπινες φιγούρες, κινηματογραφεί την Ελλάδα του ’80. Την Ελλάδα της βολεμένης αστικής τάξης και της νέας γενιάς που βιώνει μια ξενόφερτη “επαναστατικότητα” καβαλώντας μηχανές, ακούγοντας ροκ και πίνοντας κόκα κόλα, της γενιάς που ασφυκτιά στα καταθλιπτικά διαμερίσματα των σύγχρονων μεγαλουπόλεων και αναζητά λίγο αέρα στις αχανείς λεωφόρους, της γενιάς που αποζητά τη δράση αγνοώντας την αντίδραση, της γενιάς που αποζητά την επαφή (σαρκική ή μη) με όλο της το είναι.

Ένα δημιούργημα ρεαλιστικό και μοντέρνο, ορόσημο μιας ολόκληρης γενιάς και της επανάστασης που ποτέ αυτή δεν έκανε.

Εις το επανιδείν. _Μ.Β.

The tree of life (trailer)

Για το story θα έχετε διαβάσει αλλού. Τους διθυράμβους τους έχετε ακούσει. Απολαύστε λοιπόν για άλλη μια φορά την γοητευτικότερη υπόσχεση ενός σπάνιου καλλιτεχνήματος.

Εις το επανιδείν. _Μ.Β.

The Green Lantern

Το καλοκαίρι ετοιμάζεται να κατακτήσει το χώρο του κινηματογράφου ένας από τους πιο δημοφιλείς ήρωες των κόμιξ ο Green Lantern. Η ταινία είναι υπερπαραγωγή και αναμένεται να αποτελέσει μεγάλη εισπρακτική επιτυχία. Ποιος είναι όμως ο Green Lantern; Αυτός ο σχετικά άγνωστος στην Ελλάδα σούπερ ήρωας;

Ο Green Lantern πρωτοπαρουσιάστηκε στους αναγνώστες των DC Comics τον Ιούλιο του 1940. Green Lantern Corps ονομάζεται ένα διαγαλαξιακό ειδικό και επίλεκτο σώμα, που έχει ως καθήκον του την ασφάλεια του σύμπαντος. Μέλη του είναι οντότητες από κάθε πλανήτη. Οι Green Lanterns κατέχουν ένα παντοδύναμο δαχτυλίδι, το οποίο τους δίνει τεράστια δύναμη και στην ουσία κάνει πράξει κάθε τους σκέψη.

Ο πρώτος Green Lantern της Γης ήταν ο Alan Scott. Όμως το 1959 ο Hal Jordan φόρεσε το δαχτυλίδι του Green Lantern και είναι μέχρι σήμερα ο πλέον δημοφιλής από τους 5 Green Lanterns της Γης. Δεν είναι τυχαίο πως και η ταινία ασχολείται με τις περιπέτειες του Hal Jordan. Μάλιστα, η δημοτικότητά του κάποια στιγμή άγγιξε τους big three της DC (Superman, Batman, Wonder Woman). O Hal Jordan αποτελεί μέχρι σήμερα σημαντικότατο κομμάτι του DC Universe. Κάποια στιγμή έγινε και κακός και αργότερα σκοτώθηκε, αλλά ελέω αναγνωστών αναστήθηκε και ξανάγινε Green Lantern. Το 1968 προστίθεται το τρίτο γήινο μέλος των Green Lanterns που δεν είναι άλλο από τον Guy Gardner. Ο Gardner αποτελεί την πιο cool εκδοχή του Green Lantern και πήρε μέρος σε μερικά από τα σπουδαιότερα γεγονότα στο DC Universe. Σειρά έχει ο John Stewart που μας συστήθηκε το 1972 και έγινε ο μοναδικός μαύρος Green lantern. Η συμμετοχή του στη σειρά «Justice League» εκτίναξε τη δημοτικότητά του και δικαίωσε τους δημιουργούς, καθώς αρχικά είχαν επιλέξει να παρουσιάσουν στη σειρά το χαρακτήρα του Hal Jordan. Ο Kyle Rayner εμφανίστηκε το 1994 και είναι ο τελευταίος μέχρι σήμερα γήινος που φορά το υπερφυσικό δαχτυλίδι. Μεγαλύτερος εχθρός τους είναι ο Sinestro, πρώην Green Lantern που έχει ορκιστεί να διαλύσει το σώμα. Δεν είναι λίγες οι φορές που και οι 5 Green Lanterns ένωσαν τις δυνάμεις τους και έσωσαν την ανθρωπότητα αλλά και ολόκληρο το σύμπαν. Μάλιστα, στο τελευταίο μεγάλο γεγονός του DC Universe, το «Blackest Night» που ολοκληρώθηκε σε 12 τεύχη, πρωταγωνιστούν οι Green Lanterns και καθήλωσαν το αναγνωστικό κοινό για ένα ολόκληρο χρόνο! Το 2009 είχε κυκλοφορήσει η ταινία κινουμένων σχεδίων Green Lantern The First Flight πάλι με το Hal Jordan ως Green Lantern. Ραντεβού το καλοκαίρι με την νέα ταινία! _Α.Σ.

Ιχνογραφία

Περίεργους συνειρμούς κάνει η σκέψη στο άκουσμα του τραγουδιού…

Καλοκαίρι, κάμποσα χρόνια πίσω. Πανελλήνιες. Αρχαία. Οδύσσεια.

Γνωστό για όλους, άγνωστο για μένα. «Αποτυχία σχετική, που σου ανοίγει νέους ορίζοντες» καθώς έλεγε κι ένας φίλος μου.

Τρεις μήνες μετά, πατούσα το πόδι μου στην Κομοτηνή, σε λάθος σχολή καθώς νόμιζα…

Ήταν ωραία χρόνια. Ομηρική περιπέτεια. Οδύσσεια έμοιαζε για όλους μας. Ένα ατέλειωτο ταξίδι που κανείς δεν ήθελε να τελειώσει. Η Ιθάκη όμως πάντα μας περίμενε…

Και τώρα, πίσω ξανά στα χώματα που μεγαλώσαμε, αγνοούμε πως μόνο ο Κανένας γύρισε στην Ιθάκη.

Εις το επανιδείν. _Μ.Β.

ΥΓ: Το ποίημα Ιχνογραφία, του  Κώστα Γ. Παπαγεωργίου, μελοποιήθηκε από το Θάνο Μικρούτσικο το 1983. Το έργο ερμήνευσαν ο Γιώργος Μεράντζας και ο Σάκης Μπουλάς. Εδώ ένα μικρό απόσπασμα.

The Number 23 (2007) του Joel Schumacher ★

Αριθμοί και πάλι αριθμοί… Προσθέσεις, αφαιρέσεις, πολλαπλασιασμοί και διαιρέσεις με μοναδικό σκοπό να αποδείξουν ότι το σύμπαν το διαφεντεύει μία ανώτερη αριθμητική δύναμη… Λυπηθείτε μας…

Ο παραγνωρισμένος Jim Carrey αλλά και η εξαιρετική ως πρωταγωνίστρια του Sideways, Virginia Madsen, φαντάζουν απλοί διεκπεραιωτές ενός αδύναμου και αρκετά προβλέψιμου σεναρίου που βρίθει αμπελοφιλοσοφιών περί πεπρωμένου και θανάτου αλλά και αφελών συμπερασμάτων γύρω από τον αριθμό 23. Ο Joel Schumacher από την άλλη, αμήχανος και μπερδεμένος όσο ποτέ, μοιάζει κι αυτός χαμένος στις ανώφελες «πράξεις» του σεναριογράφου και παρά τις φιλότιμες προσπάθειές του να προσδώσει στο φιλμ μία νουάρ αισθητική δείχνει από νωρίς στο θεατή την πόρτα της εξόδου.

Εις το επανιδείν. _Μ.Β.

Κεμάλ – Βασίλης Λέκκας

 

Γυναίκα – Θάνος Μικρούτσικος, Χρήστος Θηβαίος

Το υπερρεαλιστικό ποίημα του Νίκου Καββαδία σε μελοποίηση Θάνου Μικρούτσικου.

Πρώτη εκτέλεση από τον Γιώργο Νταλάρα στο δίσκο «Γραμμές των Οριζόντων».

Εις το επανιδείν. _Μ.Β.

Η αγάπη είναι ζάλη – Χάρις Αλεξίου

Θαμμένος σε κάποιο σκονισμένο ράφι της βιβλιοθήκης μου, ο δίσκος ανασύρθηκε σήμερα για να μου θυμίσει μια επίσκεψη στην Αθήνα είκοσι χρόνια πριν. Μια επίσκεψη σ’ έναν άνθρωπο που η τρίχρονη απουσία του, η γιγαντωμένη από τις αναμνήσεις, είναι πιο δυνατή από την αλλοτινή του παρουσία.

Το ταξίδι κράτησε δυο μέρες, το τραγούδι μόλις τρία λεπτά. Ακρόαση «ξεθωριασμένη» στο ραδιόφωνο ενός λεωφορείου. Κι αν τότε δεν σήμαινε τίποτα, τώρα πάντα θα σημαίνει την έναρξη της ωραίας ανάμνησης.

Εις το επανιδείν. _Μ.Β.

 

Η Λευκή Κορδέλα (2009) του Michael Haneke ★★★★½

Η αριστουργηματική Λευκή Κορδέλα (Das Weisse Band) του πολυβραβευμένου Michael Haneke, εντυπωσιάζει με την εικαστική της αρτιότητα και προβληματίζει με τη θεματική της.

Μέσα από μια σειρά βίαιων ξεσπασμάτων σ’ ένα γερμανικό χωριό των αρχών του 1914, ο Haneke ξεδιπλώνει το κουβάρι της βίας· το αυστηρό οικογενειακό περιβάλλον, η θρησκεία, ο φθόνος, η οικονομική ανέχεια, το γενετήσιο ένστικτο και κυρίως η διαφορετικότητα είναι οι αιτίες που τη γεννούν. Κινηματογραφώντας απέριττα ένα χιλιοειπωμένο (και από τον ίδιο) θέμα, ο Αυστριακός σκηνοθέτης καταφέρνει όχι να διασωθεί αλλά να θριαμβεύσει, απλά και μόνο γιατί υπονοεί τα αυτονόητα. Απλά και μόνο γιατί μας φέρνει όλους ενώπιον των ευθυνών μας και της ενοχής μας.

Εις το επανιδείν. _Μ.Β.